Gewoonten en patronen; we zijn er gek op. Het geeft een veilig en vertrouwd gevoel, aangezien je weet wat komen gaat en hoe je daarin moet handelen. Maar er is wel degelijk een verschil tussen een gewoonte en patroon. In deze blog lees je daar meer over.
Dit keer is de blog geschreven door Minke Hidding (docent vestiging Lekkum).
Het is nog vroeg als mijn zoontje van 3 en ik gaan wandelen met Kai, mijn inmiddels toch wel wat bejaarde kooikerhondje van 11. Ondanks de vroegte zijn er al veel mensen in de weer; een wandelaar, wat fietsers, mensen van de bouw die met de straten bezig zijn. We steken over en opeens duikt er voor me een hek op; deze stond er gisteren toch nog niet? Mijn zoontje trekt zich niks aan van het hek, die loopt er zo omheen. Met wat passen en meten volgen Kai en ik ook. We komen aan bij een parkje en lopen naar het water. Boven in de lucht vliegt een meeuw die aardig wat lawaai maakt voor zo’n klein beestje. ‘Kijk mama, wat is dat?’ vraagt mijn zoontje. ‘Dat is een meeuw’ zeg ik en ik bedenk me dat ik die gisteren ook al heb zien vliegen boven het water. Zou het dezelfde zijn? Een beetje in gedachten loop ik verder. Ik hoor geluiden van bouwmachines, een hond die blaft en mijn zoontje naast me vrolijk kletsend over alles wat hij tegenkomt. We komen een buurman met de hond tegen en ik groet de postbode, waarbij de gedachte opkomt: “Is het niet veel te vroeg om de post al rond te brengen?”. Ik laat het allemaal even bewust op me inwerken en merk dat het vertrouwd voelt. We lopen weer richting huis en Kai loopt rechtstreeks naar de keuken waar zijn voerbak staat. Hij kijkt mij vragend aan en ik doe automatisch wat voer in zijn bak. Kai weet precies wat er komen gaat en anticipeert hier al op. Mijn zoontje pakt ondertussen zijn speelgoedauto voor mee in de auto naar kinderopvang en ik verruil mijn wandellaarzen voor gewone schoenen. “Wat zijn we toch ook gewoontedieren”, denk ik een beetje glimlachend als ik even bewust stil sta bij wat we allemaal aan het doen zijn. We handelen allemaal volgens een vast patroon, op een voorspelbare manier vanmorgen, zoals we gisterochtend hebben gedaan, maar zoals het morgenochtend waarschijnlijk ook zal gaan…
Gewoonten en patronen; we zijn er gek op.
Gewoonten en patronen; we zijn er gek op. Het geeft een veilig en vertrouwd gevoel, aangezien je weet wat komen gaat en hoe je daarin moet handelen. Een patroon is echter niet hetzelfde als een gewoonte. Een gewoonte is ingeslepen gedrag en wordt uiteindelijk een automatisme. Wanneer je je elke ochtend moet bedenken hoe je ook alweer zou moeten tandenpoetsen of hoe het koffiezetapparaat werkt, dan zou dat aardig wat tijd en energie kosten op dagelijkse basis. Op zich slim bedacht van de natuur; iets wat je heel vaak doet op eenzelfde manier wordt een gewoonte; iets waar je niet meer over hoeft na te denken. Dat maakt dat we op een dag tot meer in staat zijn dan alleen maar koffie zetten en tandenpoetsen. Dat is maar goed ook!
Wat jouw voorkeur is hoe je je gedraagt in bepaalde situaties, stamt vaak uit je kindertijd. Daarin wordt de basis gelegd voor gedragspatronen. Er zijn hierin patronen te onderscheiden die te maken hebben met hoe je handelt wanneer je emotioneel geraakt wordt of wanneer er op je levenspad zich moeilijke situaties voordoen. Maar hierin ligt ook de basis voor hoe jij je dagelijks leven organiseert en hoe je problemen aanpakt.
Van de meeste patronen ben je je niet bewust, je leeft ze gewoon. Wanneer blijkt dat je in het dagelijks leven geneigd bent om altijd te zorgen voor andere mensen, kan dit op een gegeven moment gaan wringen; je kan onbewust iets terug verwachten voor de zorg die je levert en wanneer je dit niet krijgt, kan dit spanning, boosheid en verdriet oproepen. Het kan ook zijn dat een patroon vervolgens leidt tot gedrag wat een gewoonte wordt; je gaat bijvoorbeeld elke maandag, woensdag en vrijdag bij je moeder langs omdat je denkt dat dat nodig is. Maar je hebt eigenlijk geen idee waarom je dat doet en het maakt ook dat je daarmee minder tijd hebt voor je eigen gezin. Hoe zit dat nou eigenlijk?
In het systemisch werken worden onzichtbare patronen zichtbaar gemaakt, doordat een patroon te herleiden is tot een systeem; je kan er bijvoorbeeld achter komen dat jouw neiging om te zorgen voor andere mensen een oorsprong vindt in je gezin van herkomst. Het kan zo zijn dat je voor je eigen moeder bent gaan zorgen, dan neem je onbewust een plek in en een verantwoordelijkheid over die niet van jou is. Dat kan een patroon worden in je leven wat je in andere systemen ook in zet, bijvoorbeeld op je werk.
In het systemische werk kunnen we stellen dat patronen een systeem bij elkaar houden en dat patronen zich vaak herhalen van generatie op generatie. Wanneer je op onderzoek uitgaat in je eigen familie, kom je er bijvoorbeeld achter dat jouw moeder ook voor haar moeder aan het zorgen was. Heel vaak zijn patronen nuttig en behulpzaam, tot de patronen gaan knellen en een obstakel vormen in je leven. Dan kan je last krijgen van de patronen waar je steeds maar weer in lijkt te vallen. Werken patronen door jou of voor jou? Een vraag die me de laatste dagen bezighoudt…
De volgende ochtend lopen mijn zoontje, mijn hond en ik weer naar het parkje. Mijn zoontje druk kletsend, er vliegt een meeuw over het water, we zien de postbode en op de achtergrond zijn de bouwmachines al druk allerlei geluid aan het produceren. Wederom vraag ik me af of het dezelfde meeuw is. Als vliegende opportunist scant hij het water en de waterkant. Ik ben ervan overtuigd dat hij hier al vaker een lekker hapje heeft gescoord. Voor de meeuw is dit waarschijnlijk zijn dagelijkse ontbijtrondje. Waarom zou je een gewoonte veranderen als het voor je werkt? Dan komt de postbode voorbij; ik kan de gedachte aan wie op dit uur van de dag op de post zit te wachten niet van me afzetten. Heeft hij vanuit huis meegekregen dat je zo vroeg mogelijk start met je werk? Heeft hij er nog een tweede baan bij of vindt hij het gewoon fijn om vroeg te starten, zodat hij tegen lunchtijd klaar is met zijn werk en vanaf dan vrij is?
Waarom loop ik eigenlijk elke ochtend hetzelfde rondje? Waarom is dit mijn gewoonte geworden? Het is redelijk efficiënt en voorspelbaar; ik weet precies hoeveel tijd het kost en ik weet wat er gaat komen.
Oh wacht, dat zou wel eens een aanwijzing voor mij kunnen zijn. Van huis uit ben ik een grote mate van voorspelbaarheid in het leven gewend. Avontuurlijke dingen lagen verstopt achter de beren op de weg. De beren zijn gedurende de jaren een vertrouwd onderdeel van mijn levenspad geworden. Maar de gedachte aan avontuur, maakt ook dat ik het in mijn lijf voel stromen; een zekere mate van opwinding over wat komen gaat. Ik besluit dan ook om de volgende ochtend eens een heel andere route te gaan lopen.
Vol goede moed stap ik die dag de voordeur uit, klaar om de andere kant op te lopen. Twee stappen kan ik maken en dan sta ik abrupt stil. Aan de andere kant van de lijn staat mijn spiegel; Kai staat stokstijf stil en met geen mogelijkheid krijg ik hem mee de andere kant op. Ik sta even stil bij mijn eigen gevoel en gedachten; wat vind ik er eigenlijk van dat we een andere route nemen? Ik merk wat spanning; hoe lang zal dit rondje duren? Waar gaan we eigenlijk heen? Komen we wel op tijd bij de kinderopvang straks? Ik moet ook wel weer lachen om mezelf; kijk, daar komen de beren, met elk een andere vraag. Ik besluit eens diep adem te halen en de beren een voor een uit te zwaaien. ‘Kom, zeg ik tegen mijn kleine roedel, we gaan deze kant op het avontuur tegemoet’. Mijn zoontje is direct om, die houdt wel van een beetje avontuur. Kai komt ook in beweging; blijkbaar versperren de beren de weg niet meer. Daar gaan we dan; het is maar zo’n klein verschil met gisteren, maar het voelt als een groot avontuur.
Iets wat voor je werkt hoef je natuurlijk niet te veranderen, maar bij iets wat alleen door je werkt, kan je je afvragen of het daarmee niet tegen je is gaan werken…
Welke vaste gewoonten en patronen spelen in jouw leven? Doe je met me mee een keertje anders dan anders? Kijk wat er gebeurt en verwonder je.
Lieve groet,
Minke