In de afgelopen tien jaar dat ik met mens en hond werk, heb ik ontzettend veel trauma voorbij zien komen in de systemen van honden. Daarbij kijk ik niet alleen naar het gezin of de mensen met wie de hond nu samenleeft, maar juist ook naar het biologische systeem van de hond. Denk aan de moederlijn, de vaderlijn en de familiedynamieken die daarachter liggen. Net als bij mensen zie ik hoe trauma generatie op generatie wordt doorgegeven en opgeslagen op celniveau in het lichaam.
Wat je dan vaak ziet, is dat een hond al met een bepaalde ‘rugzak’ bij zijn nieuwe gezin aankomt, zonder dat er in die tijd iets traumatisch is gebeurd. Dat is zo belangrijk om te beseffen, want gedrag is dan niet zomaar ‘gedrag’, maar een uiting van iets dat veel dieper ligt. Iets wat gezien, erkend en geheeld wil worden.
In deze blog neem ik je mee in die diepere lagen. Ik laat je zien hoe je systemisch en holistisch naar trauma bij honden kunt kijken. En hoe je daarin heling kunt brengen.
Systemen van de hond
Elke hond maakt deel uit van minstens twee belangrijke systemen:
- Allereerst is er het sociale systeem waar hij nu deel van uitmaakt. Dit is de directe leefomgeving die we vaak als eerste zien. Dat zijn de mensen met wie hij samenleeft (het gezin), misschien andere dieren in huis, de buurt waarin de hond woont. Maar ook de vaste trainingsgroep bij de hondenschool… Alles waar hij of zij zich dagelijks in beweegt.
- Maar daarnaast is er ook nog een ander systeem: het biologische systeem. Het netwerk van zijn ouders, grootouders en alle generaties daarvoor. Daarin zitten niet alleen erfelijke eigenschappen (DNA) opgeslagen, maar ook onbewuste herinneringen aan wat daar ooit is gebeurd. Denk aan stress, verlies, overlevingspatronen én de manier waarop die informatie wordt doorgegeven via het lichaam.
Vaak beperken we ons bij “gedragsproblemen” tot wat er nú speelt of wat er misschien een paar weken geleden buiten gebeurde tijdens een wandeling. Maar als we alleen daarnaar kijken, missen we vaak cruciale puzzelstukjes Een hond kan bijvoorbeeld angstig reageren op harde stemmen, terwijl hij in zijn huidige huis nooit iets naars heeft meegemaakt. Maar misschien zat zijn moeder tijdens de dracht in een situatie van constante stress. Of komt hij uit een lijn waarin generatieslang gefokt werd in onveilige omstandigheden.
De wetenschap laat ook steeds duidelijker zien dat vroege stress, zoals in de baarmoeder of het nest, écht iets doet met een hond. Het laat sporen achter in het lichaam. Via epigenetische schakelaars (dat zijn een soort ‘aan- en uitknopjes’ op het DNA die bepalen welke genen aanstaan of juist niet) wordt bepaald hoe het lichaam van de hond reageert op bijvoorbeeld stress, verbinding en veiligheid. En dat maakt dat sommige honden van jongs af aan al gevoeliger zijn voor prikkels of spanning. Zonder dat daar in eerste instantie een duidelijke reden voor lijkt te zijn.
Systemisch kijken = het hele plaatje zien
En dat is precies waarom ik werk vanuit een systemische én holistische blik. Omdat gedrag zelden zomaar gedrag is.
- Een hond die trekt aan de lijn
- Niet alleen durft te zijn
- Of uitvalt naar andere honden
Het laat vaak iets zien wat dieper ligt dan wat we op het eerste gezicht denken. Natuurlijk is het belangrijk om te kijken naar wat er in het hier en nu gebeurt. Wat hij nodig heeft, wat helpend is in de omgang. Maar als we alleen dat stukje aanpakken, missen we soms wel waar het vandaan komt.
Want pas als we ook durven te kijken naar de achtergrond (het systeem waar de hond uitkomt, de ervaringen die misschien onzichtbaar zijn) krijgen we echt inzicht en kunnen we met meer begrip en compassie werken, in plaats van alleen aan het gedrag te werken.
Hoe herken je trauma bij honden?
Hieronder een paar voorbeelden waaraan je trauma bij honden kunt herkennen:
- Schrikreacties die veel heftiger lijken dan de situatie vraagt. Een geluidje dat voor ons nauwelijks merkbaar is, kan bij de hond een grote stressreactie oproepen.
- Hyperalert slapen, alsof ze altijd ‘één oog open’ houden. Een hond die nooit helemaal ontspant, maar continu klaarstaat om te reageren.
- Doorlopende spierspanning, of juist plotselinge in elkaar zakken. Het lichaam lijkt constant gespannen of juist helemaal ‘uitgeschakeld’.
- Stereotiep gedrag zoals staart najagen, ijsberen of likgranulomen. Herhalende bewegingen die niet functioneel zijn, maar lijken te helpen om spanning kwijt te raken.
- Moeite met aanraking, vooral rond het hoofd of de heupen. Vaak een teken van trauma uit de geboorte of stress in het nest.
- “Uitbarstingen” die niet passen bij wat er op dat moment gebeurt. Plotselinge, heftige reacties die de situatie overstijgen.
Als je iets hierin herkent, is het de moeite waard om niet alleen naar het gedrag zelf te kijken, maar juist ook naar de achtergrond en de lagen die daaronder liggen.
Hieronder beschrijf ik een aantal thema’s die een oorzaak kunnen hebben voor trauma bij honden.
Transgenerationeel trauma bij honden
Trauma kan generatie na generatie worden doorgegeven. Als een teef langdurig stress ervaart, verandert dat kleine ‘etiketten’ (methylgroepen) op haar DNA die bepalen hoe genen aan of uit staan. Ook die genen die stress en hechting regelen. Deze etiketten worden vervolgens bij de pups teruggevonden. Haar pups zijn daardoor vaak gevoeliger, reageren sneller met angst of defensief gedrag en kunnen moeite hebben met veilige hechting.
Het is hierbij wel belangrijk om te beseffen dat het niet gaat om “foute genen”, maar om een aanpassingsmechanisme dat ooit hielp overleven in een minder prettige omgeving. Met de juiste systemische en energetische aanpak kun je die overlevingsstand weer omzetten naar rust en verbinding.
Prenataal trauma bij honden: de impact van de dracht
Tijdens de dracht is de pup letterlijk één systeem met de moeder. Haar emoties, hormonen en leefomstandigheden beïnvloeden direct het zenuwstelsel van de nog ongeboren pups in de baarmoeder.
Een voorbeeld wat ik vaak tegenkom, is wanneer een pup in de baarmoeder weinig ruimte heeft. Bijvoorbeeld als het nest groter was dan normaal en pups zich nauwelijks konden bewegen. Die beperkte ruimte kan maken dat de pup zich letterlijk niet vrij kan bewegen, wat zich later uit in stress of spanning in het lichaam.
Een ander ingrijpend voorbeeld is wanneer er tijdens de dracht een pup overlijdt. Die aanwezigheid van een ‘stil nestgenootje’ voelt de rest ook. Het zorgt voor een onzichtbare, maar voelbare schaduw. Dit kan leiden tot een basisgevoel van onveiligheid of het idee dat er altijd ‘gevochten’ moet worden om te overleven.
Deze ervaringen zijn niet zichtbaar aan de buitenkant, maar vormen de basis voor hoe een pup straks de wereld in stapt.
Het geboorteproces en de nestfase
Ook de manier waarop een pup geboren wordt, kan diepe sporen achterlaten in zijn lichaam en zenuwstelsel. Denk aan een zware, lange bevalling waarin de pup veel stress heeft ervaren. Of aan een keizersnede, waarbij alles ineens heel anders verloopt dan normaal. Ook een vroeggeboorte kan maken dat een pup later meer moeite heeft met kleine overgangen in het leven, zoals wakker worden en weer gaan slapen of alleen zijn versus samen zijn.
In de nestfase wordt het stresssysteem van de pup verder gevormd. Een zorgzame moeder die likt, warmhoudt en aandacht geeft, helpt het stresssysteem af te stemmen op kalmte en vertrouwen. Ontbreekt die moederzorg? Dan wordt het stressniveau juist verhoogd en kan de pup gevoeliger worden voor spanning en onrust.
Deze eerste weken zetten als het ware de toon voor hoe een hond later met de wereld omgaat. Die vroege ervaringen kleuren hoe een hond zich later in de wereld beweegt.
Herplaatsing, asielhonden en foklijnen
Trauma zit niet alleen in het individuele verhaal, maar ook in bredere collectieve systemen. Hieronder een paar voorbeelden waarbij ik dat vaak en duidelijk zie:
- Asiel- of straathonden die van jongs af aan moesten vechten voor eten en veiligheid. Die onzekerheid zit diep in hun lijf, ook al is het nu anders.
- Werkhonden die altijd onder hoge druk staan om te presteren, bijvoorbeeld in sport of politiewerk. Als daar niets op wordt geheeld, worden die jarenlange verwachtingen en prestatiedruk doorgegeven aan alle volgende generaties.
- Bij foklijnen speelt vaak iets anders. Bepaalde gedragingen mochten er niet zijn, werden onderdrukt of weggefilterd. Daardoor ontstonden patronen waarin honden alleen op een bepaalde, vaak strakke manier konden reageren. Het ‘niet mogen zijn zoals je bent’ kan zich zo generaties lang vastzetten, zonder dat het direct zichtbaar is.
Holistisch werken met trauma bij honden
Trauma bij honden is complex en vraagt om een brede, liefdevolle aanpak. Vanuit mijn holistische werkwijze kijk ik naar het hele systeem en de 5 holistische lagen.
Wat ik daarbij heel waardevol vind, zijn opstellingen. Hiermee maak je onzichtbare patronen en dynamieken zichtbaar. Dat brengt zoveel meer begrip en compassie, niet alleen voor je hond, maar ook voor jezelf als eigenaar. Het helpt je echt te voelen: wat heeft mijn hond nu echt nodig? Hoe kan ik hem op een diepere laag ondersteunen?
Daarnaast werk ik vaak energetisch, met mijn handen, reiki en healing. Ook gebruik ik hulpmiddelen zoals de biotensor om te voelen waar blokkades zitten. Soms zet ik ondersteunende olieën of edelstenen in, die de energie kunnen verzachten en in balans brengen.
Wat voor mij ook heel belangrijk is, is het chakra-systeem. Net als bij mensen kunnen chakra’s bij honden vastlopen, overactief of juist onderactief worden. Dat beïnvloedt hoe ze zich voelen en gedragen. Door dit systeem te helen, help ik de hond terug naar rust, balans en verbinding.
Trauma helen is nooit een “quick fix”, het vraagt geduld, liefde en aandacht. Maar door systemisch en holistisch te kijken en te werken, geloof ik echt dat we een verschil kunnen maken op het diepste niveau.
Liefs,
Danielle
Wil je hier dieper in duiken?
In deze blog heb je kunnen lezen hoe gedrag van een hond vaak geworteld is in diepere, soms onzichtbare lagen. Hoe trauma niet alleen ontstaat in het moment, maar ook wordt gedragen via lijnen, systemen en energetische patronen.
Wil je leren hoe je deze lagen kunt herkennen en begeleiden? In mijn nieuwe 6-daagse cursus Complementaire zorg voor dieren duiken we samen diep in deze materie.
Klik hieronder voor meer informatie!